Isang Sabado ng umaga. Nakatayo ako sa harap ng historical marker na nakalagay malapit sa paanan ng tulay sa Calle Escolta. Ito ay inialay sa bayaning nagngangalang Patricio Mariano (1877-1935) at mukhang matagal nang napapabayaan. Marumi, halos hindi na mabasa ang mga nakalagay at mas masangsang pa ang amoy kumpara sa Estero dela Reina na nasa likod lang nito. Sa kalagayan ng istruktura, hindi mo aakalaing isa itong pagkilala ng bansa para sa isang natatanging Pilipino.

Kumpara sa ibang bayani ay hindi natin gaanong kilala si Ginoong Mariano. Ngunit kung pagbabasehan ang nakalimbag na teksto sa marker ay masasabing importante ang naiambag niya sa kasaysayan. Sapat na ang mga salitang iyon upang idulog sa mga kinauukulan ang kondisyon ng marker at para ibigay na rin sa kanya ang paggalang na tulad ng ibinibigay ng bayan kina Rizal, Bonifacio at iba pang kilalang bayani.

Enero 28, 2015. 80th death anniversary ni Ginoong Mariano. Sinulatan ng Escolta Revival Movement ang National Historical Commission of the Philippines (NHCP) upang ipaalam ang sitwasyon at humingi ng tulong upang maipaayos itong muli. Wala pang isang araw matapos na maipadala ang sulat, dumating ang mga mababait na tauhan ng NHCP upang pinturahan at ibalik sa dating anyo ang palatandaan. Sinabihan din nila ang katabing vendor na siguraduhing walang iihi o magdudumi sa paligid nito. Wika nga ni Kuya Jun, ang namamahala sa mga nag-ayos ng marker, kahit man lang sa simpleng paraan ay maipakita nilang pinapahalagahan nila ang Escolta sa pamamagitan ng pagpapanatili ng kalinisan sa alaala ng isang bayaning maituturing na mahalaga sa nakaraan ng ating lipunan.

Sa ngayon ay mas maaliwalas na ang itsura ng marker ni Ginoong Mariano kaysa dati. Sa kagandahang-loob ng Escolta Commercial Association Inc. (ECAI) ay nilagyan ng karatula ang tabi ng marker upang ipaalala sa lahat na karapat-dapat ang bayaning tulad ni Ginoong Mariano sa respeto at pagkilala nating mga Pilipino.

—

Ang naging kalagayan ng marker ni Patricio Mariano ay maihahalintulad sa sitwasyon ng Calle Escolta. Bilang dating sentro ng komersyo, nagsilbi ang kalsadang ito sa kalakalan ng buong bansa sa napakahabang panahon. Kinilala ito at nanatiling kapaki-pakinabang sa kabila ng napakaraming trahedyang pinagdaanan nito. Sa kabilang banda, dumating ang malawakang modernisasyon at nag-iba na ang takbo ng ekonomiya. Mula sa pagiging aktibo’t maayos na kalye ay nakalimutan na’t biglang natahimik ang Escolta. Ang dating ligtas at malinis na mga bangketa ay nagiging mukha na ng kahirapang sinasalamin din ng marami pang lugar sa Kamaynilaan.

Bagaman nariyan ang dumi at kawalang-kaayusan ngayon ay hindi nito maitatago kung ano ang Escolta noon. Ang mga gusaling maituturing na survivor ng digmaan noong 1945 at ang mga kuwento ng iba’t ibang magagandang alaala ang mga sumisira sa paniniwalang sa mga aklat ng kasaysayan na lang makikita ang kalsadang minsang tinahak ng mga pinakasikat na Pilipino. Ang mga ito, kasama ang mga tao’t grupong nananalig na maibabalik pa ang dati nitong sigla ang mga patunay na sa kabila ng lahat, hindi pa patay ang Escolta.

Isa ako sa kanila. At ngayong buwan ang unang anibersaryo ko bilang volunteer ng Escolta Revival Movement.

—

Hindi na bago sa akin ang magtrabaho para maayos ang lugar na tinuturing ng marami na wala nang pag-asa. Nang dalhin ako sa Escolta ng isang kaibigan mula sa Heritage Conservation Society-Youth, naging madali sa akin ang idugtong ang buhay ko doon para makatulong. Ngunit tulad ng dati kong naging misyon bilang youth leader ng gobyerno, hindi naging madali ang lahat para magkaroon ng saysay ang mga bagay-bagay. Alam ko yun dahil wala namang long exam na mape-perfect mo agad-agad. Bilang indibidwal na ating tanging hiling ay makita ang Maynila na kaaya-aya tulad ng dati, kailangan ko itong pagpaguran at kailangang magsakripisyo ng iilang bagay para gawin ang nararapat. Dito ako magsisimulang muli sa Escolta.

Hindi maiiwasan ang mga di pagkakaunawaan, colflicts of interest, miscommunication at iba pang nagiging hadlang para hindi umandar ang adbokasiya. Nakakalungkot na makita ang iilan na nag-iisip na mali ang mga ginagawa ko dahil sa napakaraming kadahilanan. Aaminin ko na ako’y may mga pagkakamali at handa akong humingi ng kapatawaran. Hindi naman ako perpektong lider. Magkagayunman, hangga’t alam kong para sa kabutihan ng marami ang misyon, gagawin ko iyon dahil alam kong may mga taong nagtitiwala sa kakayahan ko. Hindi ko sila bibiguin.

Isang malaking consolation sa akin ang maka-daupang-palad ang mga taong tinitingala sa kani-kanilang larangan. Mula sa mayor ng Maynila at chairman ng MMDA hanggang sa barangay chairman na nakakasakop sa Escolta, hindi ko inakalang ang mga personalidad na iyon ay magiging bahagi ng aking mga ginagawa. Nakakatuwang karanasan din ang lumabas sa telebisyon para i-promote ang mga gawain namin kung saan pwedeng sumali ang lahat. Kasama ang mga kaibigan mula sa iba’t ibang grupong tagasuporta, inilalahad namin sa kanila ang lahat ng tungkol sa Escolta at kung bakit mahalagang tulungan nila ang isang kalyeng kinalimutan na ng ekonomiyang lubos niyang pinaglingkuran. Nagkaroon ng mga positibong tugon, pero nariyan din naman ang mga negatibo. Magkagayunman, obligasyon namin na kunin ang pagkakataong gawing positibo ang mga negatibong resultang iyon.

Ang taong nagtitiwala sa akin ay naging mga bago kong kaibigan. Sila ay mga professors, architects, artists at maging high school, college at graduate school students; gayundin ang mga building owner, office employees, security guards, young professionals at mga simpleng taong araw-araw na nabubuhay sa pangarap na sana’y bumalik ang kaayusan sa pangalawa nilang tahanan. Nakakataba ng puso na makita ang mga ngiti, ang mga pasasalamat at mga salitang nagbibigay-inspirasyon sa amin na gawin ang makakaya para umusad ang kanilang mga pangarap.

—

Sa loob ng isang taon, wala naman talagang malaking pinagbago sa kalagayan ng Escolta, kahit ilang media o ilang daang turista na ang bumisita upang makita ang ganda at pangit sa dating sikat na kalsada. Ang mga pisikal na pagsasaayos ay nasa diskresyon pa rin ng Manila city government kaya patuloy naming tinatawag ang atensyon nila tungkol sa mga isyu ng security, lighting, sidewalk, walang kwentang barangay officials, pasaway na mga vendor at ang pagpapasa sa pagiging heritage zone ng Escolta.

Habang hinihintay ang mga malawakang pagbabago ay sinasamantala namin ang pagbuo ng mga event para mas mapalaganap ang kaalaman ng publiko tungkol sa Escolta. Bilang mga volunteer ay wala kaming sapat na pondo upang gumawa ng mga pisikal na pagsasaayos, kaya mas mabuting ginagamit namin ang kayamanan ng isipan at diskarte upang madala ang mga institusyong may kakayahang gawin ang mga iyon.

Ang mga pangalawang magulang namin sa ECAI ay mahigit dalawang dekada nang humahanap ng paraan para muling magliwanag ang Escolta. Sa kabila ng pagiging magkaka-kompetensya sa negosyo, ipinapakita nilang hindi saklaw ng pera ang tagal ng kanilang pagsasamahan bilang isang Asosasyon. Tanggap nila ang kanilang mga kakulangan at minsa’y hindi pagkakaintindihan dahil sabi nga nila ay “tumatanda” na’t medyo “napapagod” na sila. Kahit ganoon, naniniwala akong sa gitna ng mga pagsubok bilang isang institusyon, patuloy pa rin silang naniniwala na maaabutan pa nila ang bagong panahon ng Escolta. Kasama akong naniniwala at tumatrabaho para sa pangarap na iyon.

—

Ang unang taon ay umpisa pa lamang ng mas marami pang tagpo para sa akin sa Escolta. Mula sa orihinal kong pakay na suportahan ang panawagang gawin itong heritage zone ng pamahalaan, natanto ko ang sarili ko na mas marami pa akong pwedeng gawin upang makatulong.

Para sa akin, ang Escolta ay hindi lamang isang lugar na dapat puntahan para alalahanin ang kanyang kasaysayan at protektahan ang mga pamanang nasa bingit ng pagkasira. Sa aking mga mata, ang Escolta ay isang lugar kung saan masarap mangarap, kung saan ang mga pagsubok ay mahirap pero malulutas nang may pananampalataya at pag-asa, at kung saan magmumula ang bagong henerasyon ng mas produktibong mamamayang Manilenyo at Pilipino.

Nagpapasalamat ako sa mga tao’t institusyon na patuloy na sumusuporta at gumagawa ng paraan upang maibalik ang nawalang sigla ng Escolta. Nagpapasalamat din ako sa pagbibigay ng tiwala sa kakayahan ng inyong lingkod upang palaganapin ang Escolta sa lahat ng paraan at sa lahat ng pagkakataon.

Sa aking ikalawang taon, nawa’y iadya pa ng Langit ang dagdag na buhay at mas maayos na kalusugan upang ibahagi ang aking makakaya para sa ikabubuti ng Escolta. Dito ko natagpuan ang panibagong misyon na muntik ko nang iwanan at alam kong sa lugar ding ito sisibol ang aking panibagong paniniwala para sa magandang kinabukasan ng lungsod kong tinatangi’t minamahal.